Een normaal testament regelt de verdeling van je bezittingen voor als je er niet meer bent. Maar wat als je bij leven — tijdelijk of permanent — je eigen eigen beslissingen niet meer kunt nemen… Valt daarvoor óók nu wat al te regelen? Het antwoord is ja! Via een levenstestament.
In een levenstestament wordt vastgelegd wie je financiële, medische en persoonlijke zaken regelt als je dat zelf niet meer kunt. En op welke manier die persoon dat zal doen. Steeds meer Nederlanders kiezen daarvoor en houden zo de regie over hun leven. Cijfers van vorig jaar zijn nog niet bekend, maar in 2021 tekenden circa 169.700 personen een levenstestament bij een notaris (2,5% meer dan in 2020). Wat je wilt, kun je ook zelf vastleggen, maar de gang naar de notaris heeft zeker voordelen, en is bij sommige kwesties zelfs verplicht.
‘Teken vandaag voor morgen’
Ruim 300 notarissen voerden in 2021 onder bovenstaand thema campagne. Juist omdat niemand weet wat hem of haar morgen overkomt is uitstel onverstandig. Ook op jonge leeftijd doe je er goed aan niet alleen na te denken over wat er moet gebeuren, maar dat ook vast te leggen. En te bespreken. Met een levenstestament geef je een uitgebreide (‘aangeklede’) volmacht aan een vertrouwenspersoon voor als het niet goed meer met je gaat.
Wie onverhoopt in een AWBZ instelling belandt, moet soms het hele huis ‘opeten’ en laat dan mogelijk niets meer na
Geen zekerheid, wel een goede garantie
Ook met een levenstestament is er geen 100 procent zekerheid dat je wensen worden uitgevoerd. Wetten kunnen immers veranderen en artsen of instanties kunnen het niet eens zijn met jouw wensen. Zeker is wel, dat er bij de introductie van het levenstestament in Nederland uitgebreid overleg is geweest tussen juristen en vertegenwoordigers van banken, artsen, accountants enz. Dit met als doel het levenstestament zo goed uitvoerbaar mogelijk in te richten.
Leg je je wensen op tijd en duidelijk vast, dan wordt er in ieder geval rekening mee gehouden. Regel je niets, dan tast je naaste omgeving in het duister. Dat is niet alleen lastig voor hen, maar mogelijk ook (financieel) flink nadelig. Terwijl jij dat natuurlijk graag anders had gezien.
Financiële kwesties en de notaris
Betreffen jouw wensen ook bepaalde financiële kwesties? Laat een notaris dan van jouw (levens)testament een akte opmaken. Banken stellen dat namelijk als eis. Als expert in geldzaken kan je adviseur je helpen bij het bepalen en regelen wat je wilt.
Zeven zaken die je kunt regelen
Uiteraard bepaal je zelf of een levenstestament jou zinvol lijkt. Je leeftijd, burgerlijke staat, eventuele kinderen en de omvang van je vermogen spelen daarbij een rol. En meer persoonlijke aspecten misschien: wat je wilt vastleggen over het type zorg en medische kwesties. Klik hieronder en vind zeven zaken die je kunt regelen.
- Wie mag er namens jou optreden? Dit is misschien wel de belangrijkste vraag. Vaak zal voor de hand liggen wie je wilt dat jou vertegenwoordigt als je dat zelf niet meer kunt. Bijvoorbeeld je partner. Maar als je die niet (meer) hebt, of als hij of zij daartoe niet in staat is, wie vertrouw je dan de beslissingen toe in moeilijke tijden? Spreek je wensen door met je vertrouwenspersoon voordat je een levenstestament maakt. Is hij of zij wel bereid om die taak op zich te nemen? Past zo’n rol wel in zijn of haar leven? Komen jullie opvattingen wel overeen? Ga na of verschillen van inzicht tot problemen zouden kunnen leiden. Is er sprake van minder affiniteit met één van de onderwerpen die je wilt regelen (bijvoorbeeld de belastingaangifte of bepaalde andere financiële zaken), benoem dan een tweede vertrouwenspersoon. Spreek in dat geval ook met hen beiden door wat de rolverdeling volgens jou zou moeten zijn en leg dit vast.
- Wat gebeurt er met de eigen woning? Heb je een eigen woning, dan kun je instructies opnemen over de verkoop ervan wanneer je er zelf niet meer kunt blijven wonen. Misschien mogen je kind(eren) een eerste bod doen? Wat zie je graag dat er met de inboedel gebeurt? Of met je auto.
- Wat zijn je relevante financiële gegevens? Denk hierbij aan het beheren van je bank- en belastingzaken. Houd een overzicht bij van je bankrekeningen, verzekeringspolissen en dergelijke. Op die manier help je je vertrouwenspersoon wegwijs worden in je financiële zaken.
- Hoe zit het met schenkingen? Wanneer je jaarlijks schenkingen doet, bijvoorbeeld aan je kinderen of aan een goed doel, dan wil je misschien dat die doorgaan – of juist stoppen – wanneer het niet meer goed met je gaat. Je kunt daarbij ook voorwaarden opnemen, bijvoorbeeld dat je wilt dat schenkingen stoppen op het moment dat je vermogen tot een bepaald bedrag is geslonken. Andersom kan ook. Spaar je bijvoorbeeld voor een doel en blijkt dat door medische tegenspoed niet haalbaar, dan kun je nu al vastleggen dat je dat saldo wilt aanwenden voor een schenking aan jouw dierbaren. Dat gebeurt dan alsnog met een warme hand en is fiscaal mogelijk voordeliger omdat je je erfgenamen hiermee een stukje successierecht bespaart (erfbelasting).
- Wat moet er met een eigen bedrijf gebeuren? Als je een eigen bedrijf hebt en je bent plotseling niet meer in staat om daar leiding aan te geven, wat moet er dan gebeuren? Verkopen of voortzetting? En onder wiens leiding? Het is goed om over dat soort dingen na te denken en daarover het nodige op te nemen in je levenstestament.
- Wat zie je voor je op medisch gebied? Je kunt in het levenstestament instructies aan je vertrouwenspersoon opnemen over wat je wenst in bepaalde medische situaties. Mag je vertrouwenspersoon de beslissingen nemen of laat je het liever aan de doktoren over? Je voorkomt daarmee misschien dat je naasten geconfronteerd worden met heel moeilijke beslissingen. Ook kun je bijvoorbeeld je wensen ten aanzien van je persoonlijke zorg vastleggen. Juist voor de meer ethische kwesties is het van belang dat je deze regelmatig bekrachtigt.
- Praktische zaken na je overlijden. Vanzelfsprekend is het verstandig je wensen kenbaar te maken omtrent je begrafenis of crematie. Ook dat kan in je levenstestament. Maar dank ook aan wat je wenst op het gebied van orgaandonatie. Heb je daarover al iets opgenomen in een eerder levenstestament, weet dan dat de donorwet per 1 juli 2020 is veranderd. Met deze wet komt iedereen in Nederland vanaf 18 jaar in het Donorregister. Heb je nog geen keuze ingevuld? Dan kan dat via deze link (inloggen met DigiD.
Op al deze zaken kun je dus toch nog invloed uitoefenen als je zelf niet meer kunt beslissen. Dit zijn de belangrijkste voorbeelden, maar misschien zijn er nog andere zaken die voor jou belangrijk zijn om vast te leggen.
Goed voorbereid naar de notaris
Online vind je tal van websites met tips en checklists om je wensen op papier te zetten. Dat is betaalbaar en biedt extra structuur. Toch is het niet (altijd) voldoende alles goed door te spreken en zelf vast te leggen. Een levenstestament heeft pas een goede juridische basis als je dit regelt via een notaris. Dat is duurder, maar biedt zeker een meerwaarde. Ten eerste stelt een notaris vast of je nog in staat bent om je wil te bepalen. Verder maakt hij een akte op van je levenstestament, die hij bewaart. En hij zorgt dat die wordt opgenomen in het Centraal Levenstestamenten Register. Zo weet je zeker dat niemand twijfelt over wat jij wilt, wanneer je dat op enig moment zelf niet meer kunt aangeven.
Betrek de huisarts erbij
Neem je in je levenstestament wensen over medische kwesties op, bespreek die dan na het opstellen met je dokter. Er zijn twee documenten die jullie daarbij behulpzaam kunnen zijn. Ze zijn ontwikkeld door de Patiëntenfederatie samen met de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB). Het ene bevat informatie voor jou, het andere informatie voor je (huis)arts.
Doel hiervan is om misverstanden weg te nemen. Zo is het bijvoorbeeld niet nodig dat opnieuw kosten voor de notaris te maken als je je medische wensen wilt veranderen. Je kunt die gewoon met de dokter bespreken die ze vastlegt in je medisch dossier.
